بررسی اعتبار اطلاعات سطح وب به عنوان چالشی در نظام سلامت

مقدمه       سلامت یکی از بدیهی ترین و مهمترین اموری است که ذهن بشر را به خود مشغول نموده و دغدغه ای برای او به شمار می رفته است و این دغدغه کماکان به قوت خود باقی است. حفظ سلامت نیاز به اطلاعات مرتبط با سلامت دارد و اطلاعات مربوطه در منابع اطلاعاتی مربوطه وجود دارند. محیط وب از جمله منابع اطلاعاتی چند سویه و چند منظوره محسوب        می گردد و هر روز بر کمیت و کیفیت اطلاعات آن افزوده می گردد تا جایی که صحت و سقم اطلاعات مذکور را با چالشی بزرگ فراروی جامعه سلامت قرار داده است، چرا که افراد می توانند آزادانه و بدون هیچ نظارتی به انتشار مطالب خود در سطح وب بپردازند. در نتیجه طبیعت آزاد و منحصر به فرد بودن فضای بی مهار وب، به عنوان محیطی غیر قابل نظارت در تولید، اشاعه و بازیابی اطلاعات، امکان نظارت کیفی را مشکل ساخته است. لذا طبیعی است که همه روزه با طیف وسیعی از مطالب با کیفیت های متفاوت در کنار یکدیگر روبرو شویم(1). همچنین تعداد افرادی که در سراسر جهان از اینترنت استفاده می کنند در حال رشد می باشد و نقش مهم و اساسی آن را به عنوان یک منبع اطلاعاتی و ارتباطی در بین افراد جامعه و از جمله دانشجویان و محققان و پژوهشگران را نشان می دهد. کسب اطلاعات روزآمد با صرف کمترین زمان ممکن را می توان بارزترین ویژگی این محیط اطلاعاتی دانست. اینترنت توانسته است باعث تغییر رفتار اطلاع یابی و تغییر رویکرد کاربران در زمینه نیازهای اطلاعاتی شود(2). عدم کنترل اطلاعات به دلیل فقدان مدیریت کیفی محتوا و نبود مراحل داوری و ویراستاری  برای انتشار مطالب در محیط اینترنت باعث شده است تا اطلاعات صحیح و قابل اعتماد در کنار اطلاعات فاقد ارزش قرار گیرند و در نتیجه مبحث ارزیابی اطلاعات در این محیط به عنوان چالشی اساسی مطرح شود تا جایی که می توان گفت تشخیص اطلاعات سره از ناسره برای اغلب کاربران اینترنت که در موضوع های مختلف متخصص نیستند، به سادگی امکان پذیر نیست، در همین راستا بررسی جنتیان و همکاران(1393) نشان داد که از 14 سایت انتخاب شده مربوط به اطلاعات افسردگی، اکثر آنان میزان قابل قبولی از امتیازات لازم از شاخص های ابزار سنجش وب مد کوال را در ارائه اطلاعات افسردگی کسب ننمودند (بالاترین امتیاز وب سایت انجمن روانشناسی ایران، 41.5) و در این زمینه ضعیف به نظر می رسیدند، وب سایت های پزشکی و بهداشتی فارسی و عفونی ویروسی نیز از جایگاه بهتری برخوردار نبودند (3). در نتیجه استفاده و استناد به مطالب بازیابی شده بدون ارزیابی آن ها، خطر گمراه شدن پژوهشگر و جستجوگران را در پی خواهد داشت. این حجم عظیم اطلاعات باعث شده است تا جستجو گران وب با چالش عظیمی که همان ارزیابی این منابع و اطمینان از کیفیت اطلاعات دریافتی است، روبرو شوند. تعیین میزان کیفیت اطلاعات در محیط وب بر پایه تعدادی از معیارهای کیفیت اطلاعات از قبیل کافی و کامل بودن اطلاعات، شیوه دسترسی به اطلاعات، بدون پیچیدگی و تمرکز بر موضوع بودن اطلاعات، فراهم نمودن اطلاعات خاص و منحصر به فرد، میزان صحت و قابل اعتماد بودن اطلاعات، بدون خطا و اشتباه بودن اطلاعات، جدید بودن اطلاعات، میزان کامل بودن اطلاعات و پوشش اطلاعاتی توسط یک منبع، مربوط و سودمند بودن اطلاعات، سادگی و سرعت دسترسی به اطلاعات، ارائه اطلاعات به شکل منظم و متوالی، بر واقعیت استوار بودن اطلاعات، قابل فهم بودن اطلاعات و غیره انجام      می گیرد(4). با توجه به گسترش منابع اینترنتی و رشد جستجوی پیوسته در انجام پژوهش های علمی و دانشگاهی لازم و ضروری به نظر می رسد تا رشته های گروه علوم پزشکی به دلیل ارتباط مستقیم با جان و سلامت انسان ها اهتمام بیشتر و بهینه تری ار در مورد اطلاعات دقیق، روزآمد و صحیح دغدغه خویش قرار دهند، زیرا حجم اطلاعات در علوم پزشکی مرتباً در حال تغییر و تحول بوده و از آن جائی که مباحث و تکنیک های جدیدی در تشخیص و درمان بیماری ها مطرح می شود از این رو آگاهی پزشکان و متخصصان علوم پزشکی از مباحث و مطالب جدید علمی اهمیت می یابد و گاه ضرورت وجود این اطلاعات به گونه ای است که بودن یا نبودن آن، مسئله مرگ و زندگی را پیش می آورد. پژوهش ها نشان دادند که دانشجویان و دانش آموزان هنگام استفاده از اطلاعات وب بیشتر به مربوط بودن اطلاعاتشان نسبت به اعتبار آن توجه دارند و به سایر معیارهای کیفیت اطلاعات توجه چندانی ندارند (5).   آشنا بودن افراد با معیارهای کیفیت اطلاعات در ارزیابی اطلاعاتی که از وب سایت ها به دست می آوردند امری ضروری است، و عدم توجه آنان به اعتبار و کیفیت اطلاعاتی که از اینترنت دریافت می کنند در پاره ای از موارد می تواند مضرات و صدماتی را برای مصرف کننده این گونه اطلاعات به بار بیاورد. لذا ارزیابی منابع بازیابی شده از طریق شبکه وب قبل از استفاده و استناد به آن ها و تمیز میان منابع معتبر و غیر معتبر، از ضروریاتی است که قطعا باید به آن پرداخته شود. لذا، بر این اساس ارائه آموزش های لازم و افزایش سواد اطلاعاتی کاربران اینترنت جهت استفاده از محیط وب در این خصوص امری ضروری به نظر می رسد.